Ceza Davalarında Basit Yargılama Usulü

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 251. maddesinde düzenlenmiştir. Bu usul, suçun basit nitelikte ve delillerinin açık olduğu durumlarda daha hızlı bir yargılama süreci ile mahkemelerin iş yükünü hafifletmeyi ve adaletin daha çabuk tecelli etmesini sağlamayı amaçlar. 17 Ekim 2019 tarihinde yürürlüğe giren 7188 sayılı Kanun ile Türk ceza hukukuna eklenmiştir.

1. Kapsamı ve Uygulama Alanı

Ceza yargılamasında basit yargılama usulü, kanunda öngörülen belirli cezaların alt sınırı 2 yıl veya daha az hapis cezası gerektiren suçlar ile adli para cezası öngörülen suçlarda uygulanabilir. Örneğin:

• Trafik suçları

• Hakaret suçu

• Mala zarar verme suçu

• Hırsızlık suçu (basit hırsızlık)

• Kasten yaralama (basit yaralama)

• Tehdit suçu

2. Yargılama Süreci

Basit yargılama usulü, ceza davalarında normal yargılama usulünden daha hızlı ve sade bir süreçtir. Bu usulün uygulanması şu şekilde işler:

a. Savcının Kararı ve İddianame Düzenleme

• Cumhuriyet savcısı, basit yargılama usulü uygulanacak suçlarda iddianame düzenlemek yerine kısa bir talepname hazırlar ve dosyayı mahkemeye sunar. Bu talepname, suçun işlendiğine dair delilleri ve isnat edilen suçu özetler.

b. Mahkemenin Taraflara Bildirimi ve İtiraz

• Mahkeme, savcının talebi üzerine dosya üzerinden karar verebilir ve tarafları duruşma yapmadan yazılı olarak savunma yapmaya davet eder.

• Sanık, 15 gün içinde mahkemeye savunmasını yazılı olarak sunar. Bu süre içinde sanık, basit yargılama usulüne itiraz ederek normal yargılama usulüyle yargılanmak isteyebilir. Eğer sanık ya da müdafii bu usule itiraz ederse, dosya genel yargılama usulüne göre devam eder.

c. Delillerin İncelenmesi

• Basit yargılama usulünde mahkeme, dosya üzerinden delilleri inceleyerek karar verir. Duruşma yapılmaz, ancak mahkeme gerekli gördüğü takdirde ek bilgi veya belge isteyebilir.

d. Hüküm ve Cezada İndirim

• Mahkeme, sanığın suçunu sabit görürse cezayı 1/4 oranında indirir. Bu, basit yargılama usulünün önemli avantajlarından biridir; çünkü sanık suçunu kabul ederek daha hızlı sonuç almayı tercih ederse, cezasında indirim yapılır.

e. Hükme İtiraz

• Basit yargılama usulü sonucunda verilen kararlara karşı itiraz mümkündür. Taraflar, verilen karara karşı istinaf kanun yoluna başvurabilirler.

3. Örneklerle Basit Yargılama Usulü

Örnek 1: Hakaret Suçu

Bir iş yerinde çalışan A, mesai arkadaşı B’ye hakaret etmiştir. Olayın delilleri (tanık beyanları, kamera kayıtları) açıktır. Cumhuriyet savcısı, A hakkında basit yargılama usulü uygulanmasına karar verir. Mahkeme, taraflara yazılı savunmalarını sunmaları için 15 gün süre tanır. A, mahkemeye savunmasını gönderir ve suçunu kabul eder. Mahkeme, duruşma yapmadan dosya üzerinden inceleme yapar ve A’nın cezasını 1/4 oranında indirerek hüküm verir.

Örnek 2: Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma Suçu

Bir sürücü, alkollü araç kullanarak trafik güvenliğini tehlikeye sokmuştur. Olayın trafik polis raporu ve alkolmetre sonuçlarıyla tespit edilmesi üzerine savcı, basit yargılama usulü talep eder. Mahkeme, delilleri dosya üzerinden inceleyerek sürücüye adli para cezası verir. Sürücü, duruşma yapılmasını talep etmediği için dava hızlıca sonuçlanır.

4. Basit Yargılama Usulünün Avantajları

• Hızlı yargılama: Mahkemeler, daha basit ve açık delilli davalarda duruşma yapmadan hızlıca karar verebilir.

• Ceza indirimi: Sanık suçu kabul ederse, cezasında 1/4 oranında indirim yapılır.

• Mahkeme iş yükü azalır: Özellikle basit suçlarda duruşma yapılmaması, mahkemelerin iş yükünü hafifletir ve daha karmaşık davalara daha fazla zaman ayrılmasını sağlar.

5. Sonuç

Ceza davalarında basit yargılama usulü, suçun niteliği gereği daha hızlı bir yargılama süreci sağlamak amacıyla getirilmiş bir düzenlemedir. Delillerin açık olduğu ve suçun basit olduğu durumlarda uygulanan bu usul, hem sanık hem de yargılama organları için zaman ve maliyet tasarrufu sağlar. Özellikle trafik suçları, hakaret ve mala zarar verme gibi suçlar için çok uygun bir yargılama biçimidir.

HUKUK DAVALARINDA BASİT YARGILAMA USULÜ

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 316-322. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Basit yargılama usulü, daha az karmaşık, daha hızlı sonuçlanabilecek dava türleri için öngörülmüştür ve yazılı yargılama usulünden bazı önemli farklar içerir.

1. Kapsamı

HMK’nın 316. maddesi, hangi dava türlerinde basit yargılama usulünün uygulanacağını belirler. Bu maddede öngörülen dava türleri şunlardır:

• Alacak ve taşınır mal davaları

• Kiralanan taşınmazların tahliyesine ilişkin davalar

• Menfi tespit ve istirdat davaları

• İflas dışı konkordato, konkordatonun tasdiki ve iflas ertelemesi davaları

• Ticari defterlere dayanan davalar

Ayrıca, başka kanunlarda basit yargılama usulünün uygulanacağı belirtilen davalar da bu usul çerçevesinde görülür.

2. Yargılama Süreci

Basit yargılama usulü, yazılı yargılama usulüne göre daha hızlı ve daha az formaliteye sahip bir süreçtir. İşte bu usulün bazı belirgin özellikleri:

a. Dava Dilekçesi ve Cevap Dilekçesi

Basit yargılama usulünde, dava dilekçesi ve cevap dilekçesi sunmak zorunludur. Ancak yazılı yargılama usulünde olduğu gibi cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçesi sunulmasına gerek yoktur. Dava dilekçesinin tebliğinden itibaren iki hafta içinde davalı, cevap dilekçesini vermek zorundadır. Bu süre kesin süredir ve uzatılamaz.

b. Ön İnceleme

Ön inceleme duruşması, yazılı yargılama usulüne göre basit yargılama usulünde daha sınırlı bir şekilde yapılır. Mahkeme, dilekçeler aşamasından sonra delilleri toplar ve ön inceleme yaparak uyuşmazlık konusunu belirler.

c. Duruşmaların Daha Hızlı Olması

Basit yargılama usulünde davaların daha kısa sürede sonuçlandırılması hedeflenir. Genellikle bir ya da iki duruşmada karar verilir. Mahkeme, gerekli görmediği takdirde duruşma yapmadan, dosya üzerinden karar verebilir. Ancak taraflardan biri duruşma talebinde bulunursa mahkeme, duruşma yapmak zorundadır.

d. Delillerin Sunulması ve İncelenmesi

Basit yargılama usulünde tarafların delillerini en baştan sunmaları beklenir. İlerleyen aşamalarda yeni delil sunulması ancak geçerli bir sebep varsa mümkündür. Mahkeme delilleri inceler ve gerekli gördüğü takdirde bilirkişi atar. Yazılı yargılama usulünde olduğu gibi delillerin uzun inceleme süreçlerine gerek kalmaksızın karara bağlanması mümkündür.

e. Hüküm

Basit yargılama usulü sonunda verilen karar, diğer davalardaki kararlar gibi kesinleşmeden icra edilebilir. Basit yargılama usulünde mahkeme, hükmünü genellikle karar duruşmasında verir. Karar duruşması yapılmamışsa, mahkeme hükmü yazılı olarak taraflara tebliğ eder.

3. Kanun Yolu

Basit yargılama usulünde verilen kararlara karşı kanun yoluna başvuru mümkündür. Ancak istinaf ve temyiz süreleri, yazılı yargılama usulünde olduğu gibi 2 hafta olarak belirlenmiştir.

4. Örneklerle Basit Yargılama Usulü

Örnek 1: Alacak Davası

Ali, bir mobilya mağazasından 10.000 TL değerinde mobilya almış ancak ödeme yapmamıştır. Mağaza sahibi Ahmet, Ali'ye alacak davası açar. Bu dava, parasal değeri belli ve nispeten basit bir uyuşmazlık olduğu için basit yargılama usulüne tabidir. Ahmet, dilekçesinde delil olarak satış sözleşmesini ve faturayı sunar. Mahkeme, hızlı bir incelemenin ardından duruşma yaparak Ahmet’in alacak talebini haklı bulur ve hükmü verir.

Örnek 2: Kiralanan Taşınmazın Tahliyesi

Zeynep, kiracısı Cem’e kira borçlarını ödemediği için tahliye davası açar. Bu tür davalar, kanunen basit yargılama usulüne tabidir. Mahkeme, tarafların dilekçelerini aldıktan sonra hızlı bir ön inceleme yapar. Cem, kira borcunu ödediğini iddia eder ve banka dekontunu delil olarak sunar. Mahkeme, gerekli delilleri inceledikten sonra tahliye talebini reddeder.

5. Basit Yargılama Usulü ile Yazılı Yargılama Usulünün Karşılaştırılması

Kriter	Basit Yargılama Usulü	Yazılı Yargılama Usulü
Dilekçe Sayısı	2: Dava ve cevap dilekçesi	4: Dava, cevap, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçesi
Süreler	Kısa ve kesin	Daha esnek ve uzatılabilir
Delil Sunma	En başta tüm deliller sunulmalı	Deliller, yargılama sürecinin farklı aşamalarında sunulabilir
Duruşma	Mahkeme gerekli görmezse duruşma yapmayabilir	Genellikle duruşma yapılır
Hüküm Verme Süresi	Genellikle ilk duruşmada veya dosya üzerinden hızlı karar verilir	Karar verilmesi daha uzun sürebilir
Kanun Yolu	İstinaf ve temyize başvuru mümkündür	Aynı şekilde istinaf ve temyize başvuru mümkündür

6. Sonuç

Basit yargılama usulü, özellikle daha az karmaşık uyuşmazlıkların hızlı bir şekilde çözülmesi amacıyla getirilmiş bir yargılama usulüdür. Yazılı yargılama usulüne göre daha kısa sürede sonuçlanması hedeflenen bu usul, davaların tarafları açısından zaman ve maliyet tasarrufu sağlamaktadır.

Daha sade bir usul olması, yargı yükünün azaltılmasına ve adalete erişimin hızlanmasına katkı sağlamaktadır.