FAZLA MESAİ ÜCRETİ VE DENKLEŞTİRME HESABI

İlgili mevzuat kapsamında işçiye ödenmesi gereken ücretin hesaplanması:

Fazla Çalışma Ücreti (Mesai)

4857 sayılı İş Kanunu

 Madde:41 : Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır.

Haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalar fazla mesai ücreti olarak çalışanlara ödenmektedir ancak işçinin talebiyle işe gelmediği günler ya da günlük 9 saat olan sözleşmeyle belirlenen çalışma süresini tamamlayamadığı durumlarda kalan günlerde 11 saati aşmayan çalışmaları eksik kalan çalışma saatleriyle denkleştirilir.

Yargıtay 22.Hukuk Dairesi 2012/26026 E. 2013/19201 K. 19.09.2013 T.’li kararında:

‘’….. Dosya kapsamına göre; davacının deniz yolu ile yolcu taşımacılığı yapan asıl işverenin işyerinde  alt işverenler nezdinde hareket memuru olarak bir hafta içinde 24 saat çalışıp ertesi gün dinlendiği ve sonraki günde de, 08:00-18:00 saatleri şeklinde dönen bir sistem ile çalıştığı anlaşılmaktadır. 24 saat çalışılan günler için; yapılan işin niteliği ve işyerinin özelliğine göre bu tür çalışanların uyku ve diğer zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli olan zaman dilimi gözetildiğinde, çalışmanın günde en fazla 14 saat sürdürülebileceği, 4857 sayılı İş Kanunu'nun göre bu durumda  günlük 11 saate kadarki çalışmalar yönünden örtülü bir denkleştirmenin varlığı kabul edileceğinden, denkleştirmeye esas günlük 11 saati aşan süreler yönünden fazla çalışmanın varlığı kabul edilerek hesaplama yapılması gerektiği…’’

Denkleştirme Hesabı:

Günlük 11 saati aşmamak kaydıyla 2 aylık (8 hafta) ortalama 45 saat denkleştirme usulüne göre işçiler çalıştırılabilmektedir.2 aylık bu süreler toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar da çıkarılabilmektedir. Denkleştirme esası taraflarca iş sözleşmesinde yazılı olarak kararlaştırılabildiği gibi örnek Yargıtay kararında da anlaşılacağı üzere açık yazılı onay alınmaksızın örtülü denkleştirmenin varlığı da kabul edilmektedir.

Örneğin 2 aylık dönem içerisinde Ortalama çalışma süresinin 45 saat olduğu bir işyerinde İşçi haftada 5 gün çalışıyorsa 1 hafta boyunca 11x5 en fazla 55 saat çalıştırılabilecektir. Bu durumda işçi 4 hafta boyunca her hafta 55 saat çalıştıysa geriye kalan 4 hafta boyunca 35 saat çalıştırılacak haftalık ortalama çalışma süresi olarak 45 saat aşılmamış olacaktır. Bu sebeple fazla mesai ücret alacağı doğmayacaktır.

Denkleştirme hesabı yapılırken kanunla belirlenmiş olan günlük çalışma sınırı olan 11 saatinin aşılmaması gerekmektedir aksi halde haftalık 45 saatlik ortalama aşılmasa dahi işçiye fazla mesai karşılığı ödenmelidir.

SONUÇ OLARAK ;İncelenen tüm mevzuat,emsal nitelik taşıyan Yargıtay kararları ve iş hukukundaki fazla mesai ücretinin hesaplanması ve çalışma saatlerinin incelenmesiyle yerleşik öğreti ve uygulamalar dikkate alındığında işçinin kendi talebi doğrultusunda eksik kalan çalışma saatleri günlük 11 saati aşmamak kaydıyla tamamlatılabilir.Dolayısıyla her ne kadar kanunda fazla çalışma(mesai) ücretinin belirlenmesindeki esasın haftalık 45 saati aşmasıyla doğacağı belirtilmişse de istisna niteliği taşıyan örtülü denkleştirme hesabı yapıldıktan sonra fazla mesai ücretinin hesaplanması gerekmektedir.Örtülü denkleştirme hesabı yapılırken günlük çalışma saati 11 saati aşmamalıdır.